به گزارش روابط عمومی حوزه هنری انقلاب اسلامی، نخستین جلسه از سلسله نشستهای «روایت پیشرفت» با عنوان «نبض پیشرفت» با محوریت بررسی و گفتوگو پیرامون مجموعهکتاب «از ایرانمان دفاع میکنیم»، روز چهارشنبه ۵ آذر ۱۴۰۴ به همت دبیرخانه جایزه ملی روایت پیشرفت در سالن صفارزاده حوزه هنری برگزار شد. این رویداد با حضور جمعی از مدیران فرهنگی، اعضای گروه مؤلفان و کارشناسان حوزه آموزش، فرهنگ و ارتباطات برگزار شد و اجرای آن را سمیه جمالی بر عهده داشت.
در ابتدای نشست، زهرا ابوالحسنی، مدیر گروه جامعه و پیشرفت پژوهشکده مطالعات فناوری و دبیر جایزه ملی روایت پیشرفت، ضمن تشریح چرایی آغاز این سلسلهنشستها، هدف اصلی «نبض پیشرفت» را توجهدهی نخبگان فرهنگی به فعالیتها و تولیداتی دانست که ذیل رویکرد «روایت پیشرفت» در کشور شکل میگیرد. او تأکید کرد که این نشستها بنا دارند مهمترین اقدامات و تولیدات فرهنگی که با این زاویه نگاه پیوند میخورند را معرفی و تحلیل کنند.
ابوالحسنی توضیح داد که سه جلد مجموعهکتاب «از ایرانمان دفاع میکنیم» که زیر نظر علی لطیفی تدوین شده، مبنای این برنامه قرار گرفته است. او مفهوم «پیشرفت» را یک زاویه نگاه برای تحلیل تحولات انقلاب اسلامی دانست و افزود: فلسفه جنگ را میشد از زوایای مختلفی شرح داد، اما این کتاب تلاش کرده تجربه جنگ اخیر را از منظر پیشرفت تبیین کند. اینکه انقلاب اسلامی در مسیر پیشرفت خود با انواع مانعتراشیها روبهرو و نهایتاً ناگزیر به مواجهه نظامی شد.
به گفته او، مأموریت مجموعهکتاب این است که دانشآموزان را با این نگاه آشنا کند که «در چهل سال گذشته بر ایدههای بومی خود ایستادهایم» و همان ایدهها عامل پیشروی و کامیابی بودهاند.
ضرورت تالیف کتاب؛ نگاه وزارت آموزش و پرورش
در ادامه برنامه، علی لطیفی، معاون وزیر و رئیس سازمان پژوهش و برنامهریزی آموزشی، به ضرورت و روند تدوین مجموعه «از ایرانمان دفاع میکنیم» پرداخت. او مهمترین انگیزه شکلگیری این اثر را جنگ ۱۲ روزه اخیر علیه ایران دانست و گفت: سالها تصور میکردیم ناآرامی و جنگ در کشورهای دیگر منطقه رخ میدهد، نه ایران. دانشآموزان ما درکی مستقیم از اسرائیل و ماهیت جنگ نداشتند؛ اما پس از جنگ ۱۲ روزه، این نیاز آشکار شد که آموزشوپرورش باید این فهم را به نسل نوجوان منتقل کند.
لطیفی با اشاره به اینکه جنگ اخیر از جنس جنگ ترکیبی بوده و برای دانشآموزان قابل قیاس با تجربه جنگ تحمیلی نیست، گفت: تکتک دانشآموزان باید فهمی حداقلی از این رخداد داشته باشند. از همین رو، تدوین این کتاب در دستور کار قرار گرفت.
او با بیان اینکه تیراژ اثر به حدود دوازده میلیون نسخه رسیده، آن را یکی از گستردهترین تولیدات محتوایی آموزشوپرورش عنوان کرد.
وی درباره تیم تألیف کتاب توضیح داد: یکی از مهمترین ملاحظات ما این بود که اعضای گروه تدوین باید دغدغه ایران داشته باشند. تنها کسانی را پذیرفتیم که مسئله ملی برایشان مهم بود.
لطیفی همچنین این کتاب را هم کتاب درسی و هم غیر درسی خواند و گفت: از آن جهت کتاب درسی است که در نهاد تولیدکننده کتابهای درسی تألیف شده، اما چون محتوای تکمیلی دارد، در شمار کتابهای مکمل قرار میگیرد.
روایت، حلقه مفقوده در آموزش رسمی
فواد ایزدی، دانشیار دانشگاه تهران، در بخش دیگری از نشست به اهمیت روایت در تولید محتوای آموزشی پرداخت. او گفت: در جهان، کتابهای درسی جایگاه بسیار بالایی دارند. در آمریکا همه دانشجویان، صرفنظر از رشته، درس واحدی مانند تمدن غرب میخوانند. اما در ایران درصد قابلتوجهی از دانشآموزان دبیرستانی کتاب تاریخ را مطالعه نمیکنند؛ چون تصور میکنند برای آینده تحصیلیشان ضرورتی ندارد.
ایزدی تأکید کرد که دشمنان ایران در برخی روایتها دست بالاتر را بهدلیل سرمایهگذاری فرهنگی دارند و این کتابها میتوانند گامی در برابر این خلأ باشند.
نقش مدرسه در شکلدهی دغدغههای نسلی
در ادامه، علی جانباز، رئیس حوزه هنری کودک و نوجوان، به مسئله فاصله نوجوانان امروز از موضوع فلسطین اشاره کرد. او گفت: اگرچه گروهی از نوجوانان دغدغه فلسطین دارند، اما گستره آن کم است. ریشه این فاصله در مدرسه شکل میگیرد؛ جایی که باید مبنای گفتوگو و شکلگیری فهم اولیه قرار گیرد.
جانباز تولید این کتاب را فرصتی برای گفتوگوی جدید میان آموزش و پرورش و حوزه فرهنگ دانست.
میثم مهدیار، عضو هیئت علمی دانشگاه علامه طباطبایی، نقد خود را بر کارکرد کتابهای درسی بهطور کلی و این اثر به طور خاص مطرح کرد. او گفت: آموزشوپرورش تشنه محتواست. اما کتابهای درسی ما معمولاً پر از دادهاند و فهم ایجاد نمیکنند؛ روایت ندارند و در ذهن دانشآموز تهنشین نمیشوند.
مهدیار تأکید کرد که محتوا باید کارکردی باشد و بتواند در حافظه و تجربه زیسته دانشآموز بماند.
او تقویت حس انس با فرهنگ و جغرافیای ایران را نخستین ضرورت آموزشی دانست و گفت: قبل از ارائه دادهها باید مفاهیم کلیدی را در ذهن کودک تثبیت کرد. انس با مفاهیم مقدم بر مثال و دستاورد است.
همچنین عباس بیات، عضو گروه تألیف، درباره روند تدوین کتاب توضیح داد که در فرایند تولید، برخی چارچوبهای تحمیلی کنار گذاشته شده است. او اظهار کرد: همین کنار گذاشتن چارچوبها برای ما روشن کرد کدام فرآیندها باعث اعمال فشار غیرضروری میشوند.
بیات تأکید کرد که این کتاب صرفاً کتاب درسی نیست؛ بلکه یک برنامه درسی است و همین ویژگی ملاحظات خاص خود را میطلبد.
آغاز آگاهی سیاسی در مدرسه
در بخش پایانی نشست، احسان وادیالسلامی، عضو گروه تألیف، با اشاره به ارزش افزوده فرهنگی این اثر گفت: تا پیش از این، پرداختن به موضوعات سیاسی در کتابهای درسی ایران نوعی قبح داشت. اما این کتاب مسیر تازهای گشود و امکان شکلگیری سطحی از آگاهی سیاسی درباره مسائل ملی را برای دانشآموزان فراهم کرد.
این نشست با جمعبندی دبیرخانه جایزه ملی روایت پیشرفت و اعلام برنامهریزی برای برگزاری نشستهای بعدی «نبض پیشرفت» با محوریت آثار دیگر پایان یافت.
نظر شما